Сердарот од Григор Прличев

   Поема е долга лирско-епска творба во која се опева животот и делото на некој јунак или некој историски настан низ стихови или раскажувани содржини.Таква е и поемата Сердарот од Глигор Прличев.Таа била создадена во Грција но со текот на времето била преведена на Македонски јазик.

      Григор Ставрев Прличев (Охрид, 18 јануари 1830- Охрид, 6 февруари 1893) — истакнат македонски писател од времето на ромнантизмот и значаен претсавник на македонската книжевност од XIX век. Овој генијален книжевник според јазичната припадност е тродомен автор: грчки, бугарски и македонски, и ги обединува во себе нивните специфични карактеристики и епохата во која живее и работи, класицизмот и романтизмот, како стилски белези.

Прличев бил ученик на Димитрија Миладинов, кој во тоа време учителствува во Охрид. Извесно време се вработува како терзија, а подоцна станува учител во Тирана, Албанија. Во 1849 г. се запишува како студент по медицина на Атинскиот универзитет. Во текот на 1850-59 г. повторно се враќа во Македонија и учителствува на повеќе места: Долна Белица, Струшко, Битола, Прилеп и Охрид, за да си обезбеди услови за продолжување на студиите.

Во 1859 година повторно доаѓа во Атина, како студент на втора година по медицина. Во овој период ја пишува поемата „Сердарот“. Во 1860 ја добива наградата на големиот атински конкурс за најдобра поема на грчки јазик, паричен дел и ловоров венец. Истата година делото излегува од печат.

    Поемата започнува со претчувството на Неда, мајката на Кузман, нејзиното сновидение за паѓање на гредите на родната куќа во пепел, што наговестувало тажни вести  поради што го ставила котелот на оган да  стопли вода, за да го измие телото на својот непрежален син. Сонот и претчувстата се исполнуваат, Кузмановото тело е пред мајката, донесено од четворицата преживеани Албанци (аналогно на предавањето на Хекторовото тело на кралот Пријам за почесен погреб од храбриот победник во двобојот Ахил во „Илијадата“ од Хомер, но  без влијанието на боговите и митовите на кои се повикува Хомер). Неда е пред се мајка и тоа го оправдува нејзиниот гнев спрема „малодушните земјоделци“ кои носат скриена вина за смртта на Кузман, сега нема кој да се грижи за честа на нивните снаи и вдовици. Таа не може да биде задоволна од албанскиот збор дека само нејзината куќа ќе биде почитувана, нејзиното срце е отворено за целиот несреќен народ. Нејзината решителност, нејзината бунтовна крв- тоа е сенка на самата нејзина природа, угнетениот намачен народ е претставен во мнозинство кое кое ја оплакува смртта на Кузман но и својата судбина. Во личноста на Неда се судруваат две мисли дали е добро што го воспитала синот не херојство и непокор по стапките на татко му Стајо и дедо му Раде чија судбина била да загинат од арнаутот Муча или е тажно што ја остава вереницата Марија од семејството на Томе како  вдовица после размената на прстените со Кузман, преку кој чин требало да се пренесе крвта на единствениот Недин наследник. Сега коренот на семејството пресушува. Не може да се препознае во поемата што е поболно, дали чинот на капењето на мртовецот и облекувањето во херојска облека или Недината тажачка кој ја смрзнува крвта во вените, или тагата на коњот на Кузман кој со својата грива држи сенка на сеуште крвавото тело на својот непрежален стопан.
       Во претпоследната песна од поемата ја среќаваме Марија, свршеницата на Кузман и нејзиниот стар татко Томе, додека татко и е слика на простота и наивност, Марија е симбол на верноста, воспитувана во патријархален дух која вечно носи темјанушки и жали на гробот на Кузман со своите другарки секоја година пеејќи таговни јуначки песни, нејзиното бело лице огрубело и сите потајно велеле дека е луда.
      Поемата ни открива дел од стварноста во која живеел македонскиот народ во западните краишта во триесеттите години од минатиот век: макотрпен живот, секојдневен страв за своето постоење решителна борба на милост и немилост, обичаи и верувања. Отсликан е и животот на албанските Геги, нивната смелост, дрскост, крвната одмазда, но и нивното гостољубие и чесност во нормални услови оддавајќи му чест на големиот храбар македонски џин Кузман за достоен погреб за да телото не му го јадат птици и пци. И сето тоа завршува со тажен спомен на опис на Кузмановиот гроб, тажните струни на гусларот и овековечувањето на тажните стихови во поемата„ Сердарот“.